پایش تغییرات و رتبه‌بندی عوامل تهدید کننده تالاب میانگران، استان خوزستان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• رقیه سالارپور ¹ 
•  
• منصوره ملکیان  ² 
•  
• امید قدیریان ³

¹ دانشگاه صنهعتی اصفهان

² دانشکده منابع طبیعی

³ دانشگاه صنعتی اصفهان

 10.22059/JNE.2021.309286.2063

چکیده

تالاب‌ها اکوسیستم‌های ارزشمندی هستند که خدمات محیط‌زیستی متعددی مانند ذخیره و تأمین آب، مهار فرسایش، کنترل سیلاب و حفظ تنوع‌زیستی را ارائه می‌دهند. پرندگان مهاجر آبزی و کنار‌آبزی از جمله گونه‌های وابسته به تالاب هستند که بقای آنها به حیات تالاب‌ها بستگی دارد. شرایط بوم‌شناختی و کیفیت آب تالاب به ویژگی‌های محیط پیرامونی آن از جمله نوع و نسبت کاربری‌‌ها مرتبط است. تالاب میانگران یکی از تالاب‌های ارزشمند کشور است که در استان خوزستان واقع شده است. این پژوهش با هدف پایش تغییرات کاربری و پوشش اراضی تالاب میانگران در بازه زمانی 30 ساله و رتبه‌بندی عوامل تخریب این تالاب انجام شد. برای ارزیابی تغییرات کاربری و پوشش اراضی تالاب میانگران از تصاویر ماهواره‌ای سال‌های 1990، 2000 و2010 و 2018 استفاده شد. پنج طبقه کاربری اراضی شامل کاربری شهری، کاربری کشاورزی، تالاب، رخنمون سنگی و جنگل با استفاده از طبقه‌بندی نظارت‌شده تشخیص داده‌ شد. عوامل تخریب در طی عملیات میدانی و گزارش‌های موجود شناسایی و برای رتبه‌بندی عوامل تخریب تالاب از فرایند تحلیل سلسله مراتبی استفاده شد. بدین منظور پرسشنامه‌ای شامل ماتریس مقایسه زوجی عوامل تخریب تالاب تهیه و توسط 20 نفر از کارشناسان محیط‌زیست در استان خوزستان تکمیل شد. نتایج حاصل با استفاده از نرم افزار Expert Choice تحلیل شد. نتایج حاصل از آشکار‌سازی تغییرات نشان داد که از سال 1990 تا 2018 وسعت آب تالاب 80 درصد کاهش داشته و اراضی کشاورزی و مناطق شهری 40 درصد افزایش یافته است. رتبه‌بندی عوامل تخریب در تالاب نشان داد که سه عامل: ورود فاضلاب شهری (35/0)، توسعه در بخش کشاورزی (16/0) و خشکسالی (15/0) بیش‌ترین وزن را به خود اختصاص داده اند. بدون تردید شناخت درست و دقیق روند تغییرات یک تالاب و عوامل تهدید‌کننده آن، براساس اهمیت و میزان تأثیرگذاری آن‌ها، می‌تواند زمینه را برای جلوگیری و مقابله اصولی با این عوامل و نیز تهیه و اجرای دقیق طرح‌های حفاظت از تالاب‌ فراهم آورد